Rewolucja 1905 roku w Rosji staje się zarzewiem zrywu wśród inteligencji i klasy robotniczej na terenach zaboru rosyjskiego Królestwa Polskiego przeciwko rosyjskiej okupacji. Również młodzież szkolna zaczyna organizować się w liczne związki walczące z rusyfikacją polskich szkół. Gdy dyrektor jednego z warszawskich gimnazjów Starogrenadzki (Bogusław Samborski), znajduje na szkolnym korytarzu ulotki podpisane przez Związek Młodzieży Polskiej, profesor Kiernicki (Stefan Jaracz) wskazuje na ucznia Jana Walczaka (Mieczysław Cybulski) jako potencjalnego działacza podziemnej organizacji. W czasie lekcji historii wzburzony prowokacyjnymi i obraźliwymi wywodami na temat polskich powstań narodowościowych, Jan występuje z ostrą krytyką przeciwko inspektorowi szkolnemu Pakotinowi (Kazimierz Junosza-Stępowski). Rada pedagogiczna podejmuje decyzję: albo Jan przeprosi publicznie podczas szkolnej akademii profesora Pakotina albo będzie relegowany ze szkoły...